وهاب خواجه کارشناس پیشگیری های فرهنگی و اجتماعی:
اعتیاد با مصرف اولیه مواد مخدر یا روانگردان و کسب تجربه لذت بخش آغاز می شود. سپس با تغییرات ایجاد شده در سلول های عصبی با افزایش نیاز به ماده و کاهش تأثیرات لذت بخش آن پیش می رود. ایجاد علائم محرومیت در اثر قطع یا کاهش مصرف، ادامه مصرف را الزامی می سازد. تا جایی که مصرف مواد به تدریج لذت خود را از دست می دهد و اجباری می شود.
مصرف مواد مخدر و روانگردان هر سال آسیب های فراوانی را بر پیکره جامعه وارد می کند و خود به عنوان یک از آسیب های اجتماعی مادر شناخته می شود. عدم اقدام در جهت کنترل این آسیب اجتماعی منجر به تخریب پایه های اجتماع شده و آن را به تباهی خواهد کشاند.
اعتیاد در ارتکاب بسیاری از جرائم و آسیب های اجتماعی نقش به سزایی دارد. این واقعیت در روند رسیدگی به پرونده های قضایی که یکی از دلایل اصلی دعاوی خانوادگی، سرقت و … به مقوله اعتیاد بر می گردد، کاملا نمایان است.
قانونگذار ضمن بازنگری در قانون مبارزه با مواد مخدر و در اصلاحیه اخیر آن بیان می دارد که اعتیاد در بدو امر یک بیماری است و روح حاکم بر این قانون نیز بر درمان داوطلبانه می باشد. لذا معتادانی که برای درمان به مراکز مجاز درمانی مراجعه نمایند از تعقیب کیفری معاف می باشند.
طبق ماده ۱۵ اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر معتادین مکلفند با مراجعه به مراکز مجاز درمانی (دولتی، غیردولتی، سازمان های مردم نهاد و …) نسبت به درمان خویش اقدام نموده و گواهی سلامت یا تحت درمان خویش را دریافت نمایند. معتادانی که مبادرت به درمان یا ترک اعتیاد ننمایند، مجرمند.
معتادینی که به هر دلیل اقدام به درمان خویش ننموده، فاقد گواهی سلامت و متجاهر به اعتیاد باشند با دستور مقام قضایی جهت درمان به مراکز موضوع ماده ۱۶ ارجاع داده می شوند و به مدت یک تا سه ماه در این مراکز نگهداری شده و سپس طی فرآیندی که در آیین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان به آن اشاره شده است از مرکز ترخیص می شوند.
مراقبت از معتادی که داوطلبانه اقدام به درمان خود ننموده و بنا بر حکم قانون به درمان مکلف شده با تعیین تکالیف مراقبتی بعد از خروج امری ضروری در امر مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر و روانگردان ها می باشد.
این موضوع در تبصره ۱ ماده ۱۶ اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر پیش بینی شده و به منظور اجرای آن نیز آئین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان تدوین، تصویب و ابلاغ شده است.
آئین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان در ۸ ماده و ۶ تبصره در تاریخ ۱۱/۸/۱۳۹۲ توسط رئیس قوه قضائیه مصوب و از همان تاریخ لازم الاجرا گردید. با توجه به مغفول ماندن اجرای این آئین نامه در دستگاه ها و نهادهای ذی ربط طی سال های پس از آن و با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از معتادین بهبودیافته به دلیل عدم حمایت و مراقبت، مجدد به چرخه اعتیاد باز می گردند و این امر علاوه بر هدر رفت منابع و بیت المال ارتکاب مجدد جرائم و آسیب های اجتماعی را در پی خواهد داشت، لذا به منظور جلوگیری از بازگشت مجدد معتادان بهبودیافته به چرخه اعتیاد و بازتوانی و بازاجتماعی نمودن آنها و پیشگیری از وقوع جرائم و آسیب های اجتماعی متعدد، پیگیری اجرایی شدن آئین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان از سال ۱۳۹۴ به صورت جدی در دستور کار معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه قرار می گیرد.
