زهرا خداپرست کارشناس اداره پیشگیری های فرهنگی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان کرمان
همانگونه که اشاره شد یک از موفق ترین آموزش ها در زمینه پیشگیری رشدمدار سنین ۳ تا ۷ سال، آموزش برنامه نویسی، مهارت های اجتماعی پایه به همراه فلسفه برای کودکان یا فکرپروری برای کودکان (فبک) می باشد. که در سال جاری برگزاری ۲۵ دوره (هردوره به مدت ۱۶ ساعت) برای آموزش به مربیان مهدهای کودک و پیش دبستانی جهت انتقال به کودکان ۳-۷ ساله در دستور کار قرار دارد.
برنامه نویسی در همه جا حضور دارد و برای فهمیدن و درک کردن یک دنیای بیش از حد متصل است. کدینگ سوادآموزی امروز است و به مهارت‌های قرن بیست و یکم مانند حل مسئله، کار تیمی و تفکر تحلیلی کمک می‌کند. همچنین مهارت‌های اساسی برنامه نویسی برای بسیاری از مشاغل نیز مورد نیاز است.
پیش‌بینی میشود در پنج سال آینده برنامه نویسی در دنیا شبیه به خواندن و نوشتن در آموزش و پرورش وارد شود. شاید مهمترین جنبه برنامه‌نویسی از دیدگاه آموزشی این باشد که چنین مهارتی، کودکان را در فراگیری مهارت‌های زیر یاری نماید.
- تفکر انتقادی •حل مسئله • فعالیت‌های تیم محور • تبدیل مشکلات بزرگ به کوچک‌تر• قوی شدن اعتماد به نفس • رقابت سالم • خلاقیت •استدلال منطقی
فبک برنامه‌ای است برای آموزش تفکر عمیق فلسفی که به پرورشِ قدرتِ استدلال، داوری و تمیز در کودکان می‌پردازد و دستِ کم، سه گونه تفکر نقادانه، تفکر خلاقانه و تفکر مراقبتی را در ایشان پیشرفت می‌دهد.
- تفکر نقادانه
تفکر انتقادی را می‌توان در قالب توانایی اندیشیدن مستقل و منعطف نیز تعریف کرد. تفکر انتقادی در برگیرنده مهارت و توانایی‌هایی است. در ادامه به مهمترین آن مهارت ها اشاره می‌کنیم:
۱٫تجزیه و تحلیل کردن ۲٫اجرایی کردن استانداردها ۳٫تمایز قایل شدن ۴٫جستجوی اطلاعات ۵٫ استدلال منطقی۶٫پیش بینی کردن۷٫تبدیل دانش
تفکر انتقادی باعث میشود تا فرد از توانایی‌های خود به منظور پاسخگویی استفاده کند. این اتفاق موجب میشود تا کودک به جای اینکه یک دریافت کننده صرف در زمینه اطلاعات باشد، به یک یادگیرنده فعال تبدیل شود.
به بیانی دیگر تفکر انتقادی، اندیشیدن با روشی خاص است تا بر اساس آن بهترین راهکار محتمل برای شرایطی که متفکر در آن قرار دارد، اتخاذ شود.
- تفکر خلاق
مهارتی است که شخص با پرورش آن قدرت کشف راه‌حل‌های جدید برای حل مسائل را در همه جنبه‌های زندگی پیدا می‌کند. مهارت تفکر خلاق مهارتی است که شخص با کمک حل مسئله و تصمیم گیری از افکار یا روابط نو برخوردار شده و قدرت کشف و انتخاب راه حل‌های جدید را پیدا می‌کند. عملکرد خلاق شامل فکر کردن، صحبت کردن، بازی، نوشتن، آواز خواندن، نواختن موسیقی، آزمایش، دستکاری کردن ایده‌ها و اشیا باشد. خلاقیت می‌تواند در اشکال زیر خود را نشان دهد:
۱٫خلاقیت به عنوان یک تولید ۲٫خلاقیت به عنوان یک فرایند ۳٫خلاقیت بعنوان یک مهارت ۴٫خلاقیت به عنوان ویژگی‌های شخصیتی
برخی از محققان ویژگی‌هایی را برای افراد خلاق مطرح می‌کنند. این ویژگی‌ها عبارتند از: جسارت، کنجکاوی، انعطاف‌پذیری، استقلال، درونگرایی، ناهمنوایی، شوخ طبعی، گرایش به تجربه کردن و ….
- تفکر مراقبتی
نوع دیگر تفکر که از تفکر نوع نخست نیز اهمیت بیشتری دارد و اساساً تفکر اصیل بدون آن حاصل نمی‌شود، تفکر مراقبتی است. تفکر مراقبتی در جامعه و جمع و اجتماع فکری یا به تعبیر امروزی در حلقه‌های کندوکاو مطرح میشود. جامعه در ابعاد کوچک، خانواده است. تفکر مراقبتی یعنی اینکه هر کس هنگام مباحثه یا گفتگو مقام بحث را بداند و قواعد بازی گفتگو را رعایت کند. اینکه کودکان بتوانند پیش از آنکه یکدیگر را نقد کنند، سخن یکدیگر را بشنوند و به‌اصطلاح در حرف همدیگر نپرند، توهین نکنند، دوستان و همکلاسان خود را تحقیر نکنند و بدانند با پدر و مادر چگونه باید گفتگو کنند، با همسالان خود چگونه و با معلمان چگونه و به همچنین برعکس.
درراستای ضرورت توجه به نهاد خانواده که سنگ اول بنای حیات جامعه است، و نقشی بی بدیل در جامعه پذیری و رشد همه جانبه کودک و تربیت شهروند آینده جامعه دارد و در نظام های پیشرفته دنیا، بر نقش تعیین کننده خانواده در پیشگیری از وقوع جرم تاکید زیادی شده است؛ طرح آموزش ۲۳ مهارت پیشگیری رشدمدار برای والدین دارای فرزند ۷ تا ۱۲ سال نیز طراحی و تدوین شده است. که سرفصل های آموزشی زیر طی حداقل ۱۲ جلسه به والدین ارائه می شود:
- معرفی و مرور مشکلات رفتاری (آشنایی با مشکلات رفتاری و سازگاری در کودکان و تشخیص ها و علل احتمالی مشکلات، آشنایی با رشد کودک موفق و والدین خانواده تسهیل گر و…)/ مهارت های لازم برای بهبود رشد کودک (ارتقای رشد خود-کنترلی، اجتماعی، تحصیلی، هیجانی و اخلاقی کودک)/ مهارت های لازم برای بهبود روابط خانوادگی (یادگیری تعامل مثبت والد-کودک و…)/ مهارت های لازم برای بهبود بهزیستی خود (یادگیری مدیریت استرس، مهارت کنترل خشم و…)/ آسیب های رسانه ای و مقابله با آنها / خیرگزینی
در راستای اجرای این طرح در سال گذشته ۱۶۰ دوره آموزشی ( هر دوره به مدت ۱۴ ساعت) برای والدین دارای فرزند ۷ تا ۱۲ سال در سراسر استان برگزار شده است. پیش بینی می شود در سال جاری برگزاری دوره های مذکور با نظارت این معاونت تداوم یابند.
