زمین و خاک اساسی ترین عامل در حیات بشر و میراث مشترک بین همه نسل ها و یک ثروت ملی است که دارای اهمیت حیاتی و در طبیعت غیر قابل جایگزین می باشد. زمین به عنوان بستر کلیه فعالیتهای تولیدی از جایگاهی ارزنده و مهم در بخشهای اقتصادی و به ویژه در بخش کشاورزی و منابع طبیعی برخوردار که مهمترین نقش آن تأمین امنیت غذایی جامعه است
متاسفانه درسالهای اخیر گسترش روزافزون تلاش برای تصرف، تملک، تفکیک، خرد کردن و تغییر کاربری اراضی علی‌الخصوص اراضی کشاورزی و میل کاذب به ویلاسازی، ساخت باغ‌شهرها و تفرجگاهها و مسائلی از این دست فشار برای زمین‌خواری از طریق تغییر غیرمجاز کاربری اراضی کشاورزی و نیز تصرف اراضی منابع ملی و دولتی در مناطق مختلف کشور به ویژه در حریم شهرها و حوزه نفوذ شهرهای بزرگ را تشدید کرده است . هزاران هکتار از اراضی مرغوب کشاورزی به واسطه عوامل مختلف تغییرکاربری به ویژه تغییرکاربری های غیرمجاز از چرخه تولید خارج شده و چند میلیون هکتار دیگر نیز در معرض تهدید قرار دارد،این تهدید وقتی معنای پررنگ تری پیدا می کند که بدانیم طبق نظر کارشناسان ، مرگ تدريجي كشاورزي و تهديد امنيت غذايي،كاهش توليد محصولات كشاورزي و كاهش درآمد كشاورزان، گسترش بيابان ها و تخريب محيط زيست، افزايش مهاجرت روستاييان به شهرها ، وابستگي به بيگانگان، افزايش بيكاري از جمله پيامدهاي تغيير كاربري زمين هاي كشاورزي برشمردند و از همه مهم تر براي توليد يك سانتي متر خاك زراعي حدود ۸۰۰ سال زمان نياز است. بنابراین ضروری است از این سرمایه الهی به بهترین نحو مراقبت و پاسبانی کنیم تا علاوه بر تأمین امنیت غذایی جامعه، این سرمایه ارزشمند مادی و معنوی آیندگان نیز به خطر نیفتد.
تعریف تغییر غیر مجاز کاربری اراضی
در بند د ماده ۱ آئین نامه اجرایی قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها تغییر کاربری چنین تعریف شده است:
هرگونـه اقـدام کــه مانع از بهـره بـرداری و اسـتمرار کشـاورزی در اراضی ها در قالب ایجاد بنـا، برداشـتن یا افزایش شــن و ماسـه، و زراعی و باغ سـایر اقدامات کـه بنا بــر تشخیص وزارت جهاد کشـاورزی، سازمان جهاد کشـاورزی استان هـا و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ها باشد تغییر کاربری محسوب می شود.
مصادیق تغییر غیر مجاز کاربری اراضی
برداشت يا افزايش شن و ماسه، ايجاد بنا و تاسيسات
خاك برداري و خاكريزي، گود برداري
احداث كوره هاي آجر و گچ پزي
پي كني و ديواركشي اراضي
دپوي زباله، نخاله و مصالح ساختماني، شن و ماسه و ضايعات فلزي
ايجاد سكونتگاه هاي موقت، استقرار كانكس و آلاچيق
احداث جاده و راه،دفن زباله هاي واحد صنعتي
رها كردن پساب هاي واحدهاي صنعتي، فاضلاب هاي شهري، ضايعات كارخانجات
لوله گذاري، عبور شبكه هاي برق
انتقال و تغيير حقابه اراضي زراعي و باغات به ساير اراضي و فعاليتهاي غيركشاورزي
سوزاندن، قطع و ريشه كني و خشك كردن باغات به هر طريق
مخلوط ريزي و شن ريزي
احداث راه آهن و فرودگاه
احداث پارك و فضاي سبز، پيست هاي ورزشي
استخرهاي ذخيره آب غيركشاورزي
احداث پاركينگ مسقف و غيرمسقف
محوطه سازي شامل سنگفرش و آسفالت كاري، جدول گذاري، سنگ ريزي و موارد مشابه
صنايع تبديلي و تكميلي و غذايي و طرحهاي موضوع تبصره ۴ فوق الذكر
صنايع دستي
طرحهاي خدمات عمومي
مجازات تغییر غیر مجاز کاربری اراضی زراعی و باغی
در ماده ۳ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات در خصوص جرم‌انگاری تغییر قانونی کاربری در این اراضی تاکید شده است که «کلیه مالکان یا متصرفان اراضی زراعی و باغ‌های موضوع این قانون که به صورت غیرمجاز و بدون اخذ مجوز از کمیسیون این قانون، اقدام به تغییر کاربری نمایند، علاوه بر قلع و قمع بنا، به پرداخت جزای نقدی از یک تا سه برابر بهای اراضی زراعی و باغ‌ها به‌قیمت روز زمین با کاربری جدید که مورد نظر متخلف بوده است و در صورت تکرار جرم، به حداکثر جزای نقدی و حبس از یک ماه تا ۶ ماه محکوم خواهند شد.»
هریک از کارکنان دولت، شهرداری‌ها و نهاد‌ها که در اجرای این قانون به تشخیص دادگاه صالحه تخطی کرده باشند، ضمن ابطال مجوز صادره به جزای نقدی از یک تا سه برابر بهای اراضی زراعی و باغ‌ها به قیمت روز زمین با کاربری جدید که مورد نظر متخلف بوده است و در صورت تکرار علاوه بر جریمه مذکور به انفصال دایم از خدمات دولتی و شهرداری‌ها محکوم خواهند شد. سردفتران متخلف نیز به شش ماه تا دو سال تعلیق از خدمت و در صورت تکرار به شش ماه حبس و محرومیت از سردفتری محکوم می‌شوند.
